ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ 4

Μικρά Μαθήματα Κριτικής Σκέψης 4

από τον R.T.Carroll

Αναπαραγωγή Επιστημονικών Μελετών

Ένας μαθητής μου που είχε πάει αρκετά καλά στο μάθημα Λογικής και Κριτικής Σκέψης, μου έστειλε τις παρακάτω ειδήσεις μαζί με την υπόδειξη ότι ίσως πρέπει να αναθεωρήσω τις απόψεις μου για τα σεληνιακά φαινόμενα. Του απάντησα ότι ίσως πρέπει να δίνω μεγαλύτερη έμφαση σ'αυτά που διδάσκω: Κοίτα γι'αυτά που δεν αναφέρονται στη μελέτη, και όχι μόνο σ'αυτά που αναφέρονται. Και μη ξεχνάς πόσο σημαντική είναι η αναπαραγωγή μιας μελέτης.

11 Αυγ.2003 (Bloomberg) -- Τα αυτοκινητιστικά ατυχήματα συμβαίνουν κατά
μέσο όρο 14% πιο συχνά σε μια πανσέληνο, παρά σε ένα καινούργιο φεγγάρι,
σύμφωνα με μια μελέτη 3 εκατομμυρίων ασφαλειών αυτοκινήτων από την
βρετανική Churchill Insurance Group Plc.

Τα δεδομένα δείχνουν μια άνοδο σε όλα τα είδη ατυχημάτων, που περιλαμβάνουν
ένα ή περισσότερα αυτοκίνητα, είπε η εταιρία σε ένα δελτίο τύπου μέσω e-mail. Η
επόμενη πανσέληνος είναι αύριο βράδυ.

"Ξέρουμε ότι το φεγγάρι είναι μια ισχυρή πηγή ενέργειας, μιας και επηρεάζει τις
παλίρροιες και τα καιρικά φαινόμενα, αλλά μείναμε έκπληκτοι από αυτή την
περίεργη τάση." είπε ο Craig Staniland, επικεφαλής της ασφαλιστικής στο Churchill.

Η εταιρία, την οποία η Royal Bank of Scotland Group Plc συμφώνησε ν'αγοράσει
τον Ιούνιο από την Credit Suisse Group, υποθέτει ότι οι ιδέες της ανατολικής
φιλοσοφίας περί γιν και γιάνγκ ίσως να εξηγούν το ποσοστό ατυχημάτων. Ανέφερε
ένα ειδικό στο φενγκ σούι, τον Simon Brown, που λέει ότι η πανσέληνος
ακτινοβολεί περισσότερη ενέργεια γιανγκ του ήλιου πάνω στη Γη, κάνοντας
έτσι τους ανθρώπους πιο επιθετικούς και ανυπόμονους.

Η ασφαλιστική είπε ότι δεν θα αλλάξει τα κριτήρια της για να λάβει υπ'όψιν της
την πανσέληνο.

Πέρα από το γιν και το γιάνγκ, μπορεί να υπάρχουν και άλλες εξηγήσεις γι'αυτά τα δεδομένα, αλλά πριν πάμε να βρούμε μια εξήγηση πρέπει να βεβαιωθούμε ότι υπάρχει όντως κάτι που χρειάζεται εξήγηση. Η μελέτη φαίνεται να ισχυρίζεται ότι υπάρχουν 14% περισσότερα ατυχήματα τις νύχτες με πανσέληνο σε σχέση με τις νύχτες που υπάρχει νέα σελήνη (Όταν η σελήνη είναι γεμάτη, αν ο καιρός είναι καθαρός, η νύχτα θα είναι γενικά αρκετά φωτεινή. Αν η σελήνη είναι νέα, ακόμα και αν ο καιρός είναι καθαρός, το φεγγάρι θα φαίνεται μόλις και μετά βίας)*. Τα αποτελέσματα μιας και μόνης μελέτης μπορεί να είναι ενδεικτικά αλλά συνήθως δεν θεωρούνται και συμπερασματικά. Αυτή η μελέτη μπορεί να είχε σχεδιαστεί καλά, αλλά δεν μας λένε τίποτα για το πως διεξήχθη και πως σχεδιάστηκε, οπότε δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι. Η Churchill Insurance Group μπορεί να έχει μια αψεγάδιαστη μελέτη, αλλά σημειώστε ότι δεν πήραν τα αποτελέσματα τόσο στα σοβαρά ώστε να αλλάξουν τα κριτήρια για τα ασφάλιστρα και την πολιτική τους. Γιατί όχι; Δεν ξέρω. Αυτό που θα ήθελα να μάθω πάντως είναι το πως έγινε η μελέτη.

Το δελτίο τύπου αναφέρει μια μελέτη 3 εκατομμυρίων ασφαλειών αυτοκινήτων, αλλά αυτό είναι κάπως ασαφές. Ανέλυσαν 3 εκατομμύρια ασφάλειες αυτοκινήτων και ξεχώρισαν αυτές που δήλωσαν ατυχήματα απ'αυτές που δεν δήλωσαν; Τότε, βρήκαν ότι οι δηλώσεις ατυχημάτων που αφορούσαν σε νύχτες με πανσέληνο συνέβησαν κατά 14% πιο συχνά από δηλώσεις που αφορούσαν σε ατυχήματα σε νύχτες με καινούργια σελήνη; Πήραν υπ'όψιν τους τον καιρό; Δηλαδή, ανέλυσαν τα δεδομένα τους για να βεβαιωθούν ότι υπήρχε περίπου ο ίδιος αριθμός από νύχτες με συννεφιασμένο καιρό και στις δυο περιπτώσεις; Αλλιώς, μπορεί απλά να μέτρησαν την επίδραση του κακού καιρού, όχι των σεληνιακών φάσεων.

Για πόσα ατυχήματα μιλάμε; Χωρίς να ξέρουμε τα νούμερα, δεν μπορούμε να ξέρουμε αν αυτή η μελέτη έχει ιαναλύσει ικανό αριθμό περιπτώσεων. Αλλά ακόμα και αν είχε αρκετές χιλιάδες περιπτώσεις, δεν ξέρουμε το χρονικό διάστημα που διήρκησε η μελέτη. Αν ανέλυσε δεδομένα μιας μεγάλης χρονικής περιόδου, θα ήταν πιο εντυπωσιακά τα αποτελέσματα από το αν ανέλυαν δεδομένα ενός μικρού χρονικού διαστήματος. Γιατί; Σε μια μικρή χρονική περίοδο υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα τα αποτελέσματα να είναι πολωμένα. Για παράδειγμα, ίσως η περίοδος που ανέλυσαν να είχε δυο πανσέληνους σε 30 μέρες και να συνέβησαν και οι δυο σε Κυριακές. Με μικρούς αριθμούς είναι πολύ πιο σημαντικό να λαμβάνονται υπ'όψιν και παράγοντες όπως ο καιρός ή τα σαββατοκύριακα.

Πρέπει να ξέρουμε ακριβώς πόσα ατυχήματα συμπεριλήφθηκαν στη μελέτη, τις ημερομηνίες αρχής και τέλους της συλλογής δεδομένων, τον ακριβή αριθμό νυκτών, και το ακριβή αριθμό πανσελήνων και νέων σελήνων που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της μελέτης. Πρέπει επίσης να βεβαιωθούμε ότι συμπεριλήφθηκαν μόνο ατυχήματα που συνέβησαν μετά την ανατολή της πανσελήνου και πριν από τη δύση της. Αν τα ατυχήματα συνέβησαν κατά τη διάρκεια της ημέρας ή πριν εμφανιστεί η πανσέληνος, η πιθανότητα να έχει επηρεάσει η σελήνη τα ατυχήματα είναι μηδαμινή.

Τέλος, ακόμα και αν η μελέτη είχε ικανό αριθμό περιπτώσεων για μια ικανοποιητική χρονική περίοδο και περιελάμβανε μόνο δεδομένα που έπρεπε να συμπεριλάβει (και δεν περιελάμβανε δεδομένα που δεν έπρεπε να συμπεριλάβει), και ακόμα και αν τα δεδομένα αναλύθηκαν σωστά από επαγγελματίες στατιστικολόγους, πρέπει ακόμα και τότε να περιμένουμε να αναπαραχθεί από κάποιον άλλον φορέα, πριν αρχίσουμε να ψάχνουμε εξήγηση για το 14%. Μια και μόνη μελέτη με εντυπωσιακά στατιστικά αποτελέσματα δεν πρέπει να θεωρείται ως ικανή για να βασίζουμε πάνω της σημαντικές αποφάσεις.

Τώρα, το να προσπαθήσουμε να αποδείξουμε ότι η στατιστική οφείλεται στο γιν και στο γιάνγκ, είναι ένα εντελώς διαφορετικό πράγμα. Δεν έχω ιδέα για το πως μπορεί κανείς να κατασκευάσει μια επιστημονική μελέτη για να ελέγξει κάτι τέτοιο.

Μπορούμε όμως να διορθώσουμε μια παρανόηση που εμφανίζεται σ'αυτό το δελτίο τύπου: η σελήνη δεν είναι η ισχυρότερη πηγή βαρυτικής ενέργειας στους γήινους. Ο George Abell έχει υπολογίσει ότι η βαρυτική έλξη της σελήνης πάνω στους ανθρώπους είναι μικρότερη απ'αυτή ενός κουνουπιού. Ο Ivan Kelly το λέει ως εξής : "Μια μητέρα που κρατάει το παιδί της" του ασκεί μια παλιρροϊκή δύναμη 12 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη απ'αυτή που του ασκεί η σελήνη. *

Γιατί να αναφέρει κάποιος αυτή τη μελέτη ευμενώς; Πόλωση επιβεβαίωσης. Αν πιστεύετε σε σεληνιακά φαινόμενα , αυτή η μελέτη επιβεβαιώνει την πίστη σας. Είναι λιγότερο πιθανό να είσαστε επικριτικοί απέναντι της από το αν ήταν ενάντια στις πεποιθήσεις σας. Επίσης, ο περιαστικός μύθος ότι η σελήνη είναι μια ισχυρή πηγή ενέργειας, εξακολουθεί να αναφέρεται στα ΜΜΕ , δίνοντας σε πολλούς ανθρώπους την εντύπωση ότι κάτι τέτοιο είναι όντως αληθινό.